تمام جانداران سطح کره ی زمین برای ادامه ی حیات به نور خورشید نیاز دارند. گیاهان نسبت به سایر موجودات بیشتر به نور خورشید وابسته هستند. از این رو دانشمندان برای فراهم نمودن بستری مناسب برای افزایش رشد گیاهان اقدام به تولید چراغ رشد گیاه نموده اند. استفاده از چراغ رشد گیاه می تواند بستری بسیار مناسب را برای رشد و ثمر دهی گیاهان فراهم کند. از این رو تولیدکنندگان مختلفی اقدام به ارائه ی محصولات متنوعی در این حوزه نموده اند. با توجه به تنوع محصولات، اهمیت نحوه استفاده از لامپ رشد گیاه دو چندان می شود. طیف های نوری ال ای دی رشد گیاه تقلیدی از نور خورشید است. به همین دلیل، این که بدانیم نور لامپ برای گیاهان چگونه استفاده میشود اهمیت می یابد. در ادامه ی این مطلب قصد داریم با نحوه استفاده از لامپ رشد گیاه و نور مناسب برای هر گونه ی گیاهی، بیشتر آشنا شویم.
لامپ رشد گیاه چیست و چه کاربردی دارد؟
این نوع چراغ ها با تامین نور مورد نیاز موجب افزایش رشد و ثمر دهی گیاهان به طور کاملا طبیعی می شوند. به طور معمول در ساخت چراغ رشد گیاه از فناوری ال ای دی استفاده می شود. ال ای دی ها توانایی ایجاد طیف وسیعی از نور را دارا هستند که به سازنده این اجازه را می دهند تا طول موج های خاص را بر روی آنها برنامه ریزی کنند. از این رو کیفیت نور، متناسب با نور مورد نیاز گیاهان در جهت افزایش رشد و گلدهی تنظیم می شود. به زبان ساده تر ال ای دی رشد گیاه موجب اصلاح فرایند متابولیسم گیاه می گردد.
تاثیر ال ای دی رشد گیاه تا جایی است که می تواند جایگزین بسیار مناسبی برای شیوه های تغذیه ای گیاه به صورت شیمیایی باشد. با توجه به این موضوع استفاده از این تکنولوژی به طور گسترده در گلخانه های صنعتی می تواند موجب افزایش چشمگیر ثمر دهی و رشد گیاهان گردد. همچنین با گسترش ساخت و ساز های شهری و زندگی های آپارتمان نشینی، دیگر فضای نورگیر در ساختمان ها وجود ندارد. از این رو با استفاده از ال ای دی رشد گیاه در ابعاد خانگی می توانید نور مورد نیاز گیاهان خود را تامین کنید.
دسته بندی گیاهان از نظر نیاز نوری همراه با مثال
تابش نور آفتاب در نقاط مختلف زمین به طور یکسان و یکنواخت صورت نمی گیرد. از این رو پراکندگی و گونه ی گیاهی در نقاط مختلف زمین با یکدیگر متفاوت هستند. هر نوع گیاه برای رشد نیاز به شرایط محیطی منطبق با زادگاه خود دارد. برای نگهداری پرورش گیاهان غیر بومی باید شرایط محیطی مناسب را فراهم نماییم که این امر فقط با استفاده از منابع نور مصنوعی مانند چراغ رشد گیاه میسر شده است. نور خورشید باعث افزایش سوخت و ساز در گیاهان می شود. همین امر موجب رشد و تولید مثل آنها می گردد. اغلب گیاهان به خصوص گونه های آپارتمانی و زینتی از قرار گرفتن در برابر تابش مستقیم خورشید بیزارند. با توجه به موارد یاد شده گیاهان با توجه به نیاز نوری به انواع مختلفی تقسیم می شوند.
- گیاهان سایه دوست: برخی از گیاهان علاقه ی کمتری به نور دارند و بیشتر ترجیح می دهند که در سایه به رشد و نمو بپردازند. این نوع گیاهان از نور غیر مستقیم خورشید بهره می برند. گیاهانی چون آکوبا یا شمشاد ژاپنی، گونه های مختلف سرخس، فیلودندرون، پتوس، ماهونیا، مارانتا، برگ عبائی، عشقه، فیکوسها، ماهونیا و بسیاری دیگر از نمونه گیاهان سایه دوست هستند. قرارگیری این نوع گیاهان در برابر نور مستقیم موجب کمبود کلروفیل در برگ ها شده و به شکل زرد شدگی برگ ها و آفتاب سوختگی نمایان می شود.
- گیاهان آفتاب دوست: گیاهان آفتاب دوست بر خلاف گیاهان سایه دوست به نور خورشید علاقه ی بسیار دارند. این نوع گیاهان شامل طیف وسیعی از نباتات، گیاهان گلده، انواع کاکتوس، گونه های مختلف شمعدانی، کالانکوئه، بنت القنسول، میخک، بگونیا، داودی و… هستند. گیاهان آفتاب دوست را باید در مکان های نورگیر مانند پشت پنجره های جنوبی ساختمان و یا نقاطی که انعکاس نوری فراوانی دارند نگهداری نمود. عدم نورگیری مناسب گیاهان آفتاب دوست موجب ریزش برگ ها، عدم گلدهی و رشد نامناسب ساقه ها می گردد.
- گیاهان سایه، آفتاب دوست: برخی از گیاهان در بین این دو دسته بندی قرار می گیرند و به آنها گیاهان سایه روشن می گویند. این نوع گیاهان را می توان با فاصله ی کمی از پنجره و در برابر نور خفیفی که از پرده ها عبور می کند قرار داد. گیاهانی چون دراسنا، کوردیلین، سجافی، سیکلامن، پپرومیا، کروتون و… نیز از این دسته هستند. در صورتی که این گونه از گیاهان را در برابر نور مستقیم قرار دهید دچار آفتاب سوختگی به شکل خفیف می شوند.
علائم کمبود نور در گیاه
به طور کلی تمام گیاهان حتی گونه های سایه دوست به نور احتیاج دارند. عدم تامین نیاز نوری آنها موجب بروز یک سری از علائم در گیاه می شود. آشنایی با نحوه استفاده از لامپ رشد گیاه به شکلی صحیح، به شما کمک می کند که کمبود نور گیاهان خود را جبران کنید.
- رشد علفی: اولین نشانه که به شما می گوید گیاه شما به میزان کافی نور دریافت نمی کند، رشد نامتعارف ساقه ها و ایجاد فاصله میان برگ ها است. در صورت مشاهده ی چنین نشانه ای باید دریابید که گیاه شما به اندازه ی کافی نور دریافت نمی کند.
- کم شدن رشد گیاه: همانطور که پیشتر گفته شد، گیاهان برای رشد و فتوسنتز نیاز به طیف های مشخصی از نور خورشید دارند. در صورتی که مشاهده کردید روند رشد گیاه شما به کندی پیش می رود و یا ساقه های آن به شکلی بدقواره رشد کرده اند باید دریابید که گیاه به اندازه ی کافی و یا طیف مناسبی از نور را دریافت نمی کند.
- از بین رفتن حالت ابلق گیاهان: کمبود نور در گیاهان ابلق در مقایسه با سایر گیاهان مشهودتر است. در صورتی که گیاه شما دارای نژاد ابلق است و پس از مدتی مشاهده کردید که نواحی ابلق به سبزی تغییر رنگ می دهند، این خود نشانه ای از عدم دریافت نور مناسب توسط گیاه است. گیاهان ابلق در مقایسه با سایر گونه ها نیاز بیشتری به نور دارند. این مسئله در سانسوریا با کم رنگ شدن حاشیه ی گیاه نمایان می شود.
- عدم گلدهی گیاه: همانطور که پیشتر گفته شد گیاهان گلده از گونه ی آفتاب دوستان هستند. در صورت مشاهده ی ریزش گل های گیاه و عدم رویش مجدد آنها باید دریابید که گیاه نور کافی دریافت نمی کند.
- ریزش برگ ها: کاهش ابعاد برگ ها و یا ریزش مداوم آنها می تواند نشانه ی دیگری در کمبود نور گیاه باشد.
نحوه نصب لامپ های رشد گیاه
همیشه زاویه ی تابش نور خورشید به گیاهان، به صورت عمودی و از بالا بوده است. به همین دلیل گیاهان به نحوی تکامل یافته اند که مستقیم و منطبق با زاویه ی قائم رشد کنند. از این رو بهترین محل برای نصب و نحوه استفاده از لامپ رشد گیاه درست بر بالای سر گیاه است. با این کار گیاه به شکلی صاف و آراسته به رشد خود ادامه می دهد و به سمت و سوی متمایل نمی گردد. با این تفاسیر استفاده از ال ای دی رشد گیاه پایه دار چندان مناسب به نظر نمی رسد. چراغ رشد گیاه باید در فاصله ی نزدیک نصب گردد و نور آن بدون وجود هیچ مانعی به گیاه بتابد.
فاصله لامپ رشد تا گیاه
هرچه منبع نور به گیاه نزدیکتر باشد نور آن متمرکز تر و بیشتر می شود. البته تعیین فاصله ی مناسب به شرایط محیطی، نوع چراغ و نحوه استفاده از لامپ رشد گیاه وابسته است. چراغ رشد گیاه صنعتی و گلخانه ای به طبع از قدرت بیشتری برخوردار است و باید در فاصله ی معینی از گیاهان قرار گیرد تا سطح بیشتری را تحت پوشش قرار دهد. اما در صورت استفاده از ال ای دی رشد گیاه کم وات و صرفا برای یک گلدان، بهتر است آن را در کمترین فاصله قرار دهید تا نور به طور متمرکز به گیاه بتابد. به طور معمول نور ال ای دی رشد گیاه فاقد حرارت است و نور سرد را از خود ساطع می کند. اما در صورتی که مدار ها و تکنولوژی ساخت چراغ رشد گیاه به گونه است که از خود حرارت تولید می کند، بهتر است آن را در فاصله ای نصب کنید که هیچ گونه گرمایی به گیاه نرسد.
لامپ رشد گیاه چند ساعت در روز باید روشن باشد
این که بدانیم نور لامپ برای گیاهان چگونه استفاده میشود و چند ساعت در روز باید آن را روشن بگذاریم، به عوامل مختلفی بستگی دارد. اولین نکته ای که باید مد نظر قرار دهید نوع نوری است که ال ای دی رشد گیاه ساطع می کند، و نکته ی بعدی محیط قرار گیری گیاه است. توجه داشته باشید که هدف شما از نوردهی گیاه بسیار اهمیت دارد. این که شما بخواهید بر رشد گیاهان بیفزایید و یا موجب تولید مثل و گلدهی آنها گردید در میزان روشن ماند چراغ رشد گیاه تاثیرگذار است. به طور نسبی ال ای دی رشد گیاه باید ۸ الی ۱۰ ساعت در روز و به صورت مداوم بر گیاهان بتابد. البته این میزان می تواند وابسته به محیط نگهداری گیاهان تا ۱۶ ساعت در روز افزایش یابد.
جمع بندی
در این فرصت سعی کردیم تا به طور دقیق فواید و نحوه استفاده از لامپ رشد گیاه را به صورت خلاصه و مفید شرح دهیم. اما توجه داشته باشید که ارزانترین و سهل ترین راه تامین نور مورد نیاز گیاه استفاده از نور طبیعی خورشید است. اما اهمیت استفاده از چراغ رشد گیاه زمانی مشخص می شود که تامین نور طبیعی ممکن نبوده و یا به اندازه ی کافی در دسترس نباشد. برخی از ساختمان ها نورگیر نیستند و نگهداری گیاه در آنها ممکن نیست و یا وجود موانعی چون ساختمان های بلند و آلودگی هوا مانع از رسیدن نور به گلخانه می شوند. اینجاست که استفاده از ال ای دی رشد گیاه لازم و مبرم می شود. چراغ رشد گیاه علاوه بر تامین نور مورد نیاز گیاهان موجب افزایش رشد آنها می شود. به طوری که سرعت رشد و نمود آنها ۲ الی ۴ برابر حالت عادی می گردد. البته دستیابی به این رکورد نیاز به آشنایی کامل با نحوه استفاده از لامپ رشد گیاه دارد.